• kobiety: 10–150 µg/l,
• mężczyźni: 30–400 µg/l.

W literaturze naukowej podkreśla się, że zakres referencyjny nie zawsze jest tożsamy z zakresem optymalnym dla procesów zachodzących w mieszku włosowym. W badaniach trychologicznych i dermatologicznych obserwuje się, że u pacjentów z przewlekłym telogenowym wypadaniem włosów ferrytyna często spada poniżej 40 µg/l, a poprawa jej stężenia do poziomu >70 µg/l może wiązać się z zahamowaniem nadmiernej utraty włosów i poprawą ich jakości (m.in. badania: Rushton et al., 2002; Kantor et al., 2003).

Należy jednak pamiętać, że zarówno niedobór, jak i nadmiar ferrytyny mogą mieć konsekwencje zdrowotne. Stężenia powyżej górnej granicy normy mogą świadczyć o stanach zapalnych, chorobach metabolicznych czy przeciążeniu żelazem, dlatego wynik zawsze powinien być interpretowany w kontekście morfologii krwi, poziomu żelaza, transferyny oraz markerów stanu zapalnego (np. CRP).

Jakie badania oprócz ferrytyny warto wykonać?

Sama ferrytyna to dopiero początek. Żeby dowiedzieć się, dlaczego masz jej za mało albo za dużo, warto wykonać kilka dodatkowych badań:

• Morfologia krwi – podstawowe badanie, które pokaże, czy masz anemię (np. niski poziom hemoglobiny) i jak wyglądają Twoje krwinki.
• Żelazo we krwi – mówi, ile żelaza krąży w danym momencie we krwi (ale wynik może się zmieniać w ciągu dnia).
• Transferryna i wysycenie transferryny – to takie „ciężarówki”, które wożą żelazo po organizmie. Badanie pokaże, czy są pełne, czy puste.
• CRP (białko stanu zapalnego) – jeśli jest podwyższone, ferrytyna może wyjść sztucznie zawyżona.
• Próby wątrobowe – żeby sprawdzić, czy wątroba dobrze pracuje (bo ferrytyna rośnie też w chorobach wątroby).
• Badanie kału na krew utajoną i pasożyty – żeby upewnić się, że nie tracisz żelaza przez krwawienia w jelitach albo infekcję pasożytniczą.
• Badania tarczycy (TSH, FT3, FT4, przeciwciała) – bo choroby tarczycy często idą w parze z niską ferrytyną i wypadaniem włosów.
• Witamina B12 i kwas foliowy – ich niedobory także mogą powodować anemię i osłabienie włosów.

Jeśli ferrytyna wychodzi za niska lub za wysoka, najlepiej potraktować to jako sygnał alarmowy, a nie pojedynczy wynik. Dopiero cały zestaw badań daje pełny obraz i pozwala znaleźć prawdziwą przyczynę problemu.

Objawy niedoboru ferrytyny

Niski poziom ferrytyny oznacza niedobór żelaza w magazynach organizmu, co nie zawsze od razu prowadzi do anemii, ale może wywoływać szereg dolegliwości. Najczęstsze objawy to:

• Wypadanie włosów i ich osłabienie – włosy stają się cieńsze, wolniej rosną, mogą przechodzić w fazę spoczynku (telogen), co skutkuje ich przerzedzeniem.
• Przewlekłe zmęczenie i osłabienie – niski poziom żelaza ogranicza dostęp tlenu do komórek, co obniża wydolność organizmu.
• Bladość skóry i śluzówek – związana z mniejszą ilością hemoglobiny i słabszym ukrwieniem tkanek.
• Zaburzenia koncentracji i pogorszenie pamięci – żelazo jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego.
• Łamliwe paznokcie, zajady w kącikach ust – wynikające z osłabienia struktur keratynowych i regeneracji nabłonka.
• Obniżona odporność – żelazo odgrywa kluczową rolę w pracy układu immunologicznego, a jego niedobór może zwiększać podatność na infekcje.
• Zawroty głowy, bóle głowy, duszność przy wysiłku – konsekwencja słabszego transportu tlenu.
• Niedoczynność tarczycy – zwiększenie TSH

W kontekście zdrowia włosów istotne jest, że objawy niedoboru ferrytyny mogą pojawić się nawet przy prawidłowej hemoglobinie. Dlatego osoby z nasilonym wypadaniem włosów powinny sprawdzać nie tylko morfologię, ale także poziom ferrytyny.

Dlaczego ferrytyna bywa niska?

Niedobór ferrytyny najczęściej oznacza, że organizm ma zbyt małe zapasy żelaza. Przyczyn może być wiele i nie zawsze wynikają one tylko z niewłaściwej diety. Do najczęstszych należą:

• Niewystarczająca podaż żelaza w diecie – szczególnie u osób jedzących mało produktów zwierzęcych (mięso, ryby, jaja)
• Dieta wegańska bo żelazo roślinne wchłania się słabiej.
• Zaburzenia wchłaniania żelaza – np. w celiakii, chorobach zapalnych jelit, SIBO, po resekcji żołądka czy przy przewlekłym stosowaniu leków obniżających kwas żołądkowy.
• Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo – w ciąży, okresie dojrzewania, przy intensywnym wysiłku fizycznym.
• Przewlekła utrata krwi – obfite miesiączki, krwawienia z przewodu pokarmowego (np. wrzody, polipy, hemoroidy), krwiodawstwo.
• Stany zapalne skóry i choroby autoimmunologiczne – mogą nasilać wykorzystanie żelaza przez organizm, obniżając jego dostępność dla mieszków włosowych.
• Dieta bogata w inhibitory wchłaniania żelaza – kawa, herbata, produkty pełnoziarniste z dużą ilością fitynianów, spożywane w dużych ilościach w pobliżu posiłków.
• Niektóre leki np. zmniejszające kwaśność soku żołądkowego: inhibitory pompy protonowej (IPP, np. omeprazol, pantoprazol, esomeprazol), antagoniści receptora H2 (np. ranitydyna, famotydyna), Leki wiążące żelazo w jelitach: preparaty z wapniem i fosforanami, niektóre środki stosowane przy przewlekłej chorobie nerek (np. sewelamer), niektóre antybiotyki (tetracykliny, fluorochinolony – tworzą nierozpuszczalne kompleksy z żelazem)
• Pasożyty przewodu pokarmowego – część pasożytów wykorzystuje żelazo do własnego metabolizmu, ograniczając jego dostępność dla organizmu człowieka.

Niska ferrytyna to sygnał, że organizm nie ma rezerw żelaza, a to może odbić się na kondycji włosów, skórze, paznokciach i ogólnym samopoczuciu. Dlatego ważne jest, by znaleźć przyczynę niedoboru i nie ograniczać się tylko do suplementacji.

Jak podnieść poziom ferrytyny?

Podniesienie ferrytyny wymaga nie tylko suplementacji żelaza, ale przede wszystkim znalezienia i usunięcia przyczyny jej spadku. Strategie można podzielić na trzy obszary:

Dieta bogata w żelazo

• Produkty zwierzęce – czerwone mięso (wołowina, jagnięcina), podroby (wątróbka, nerki), ryby i jaja – zawierają żelazo hemowe, które wchłania się najlepiej.
• Produkty roślinne – rośliny strączkowe, zielone warzywa liściaste, buraki, pestki dyni, sezam, orzechy – dostarczają żelaza niehemowego, którego przyswajalność jest niższa.
• Witamina C – zwiększa wchłanianie żelaza (np. mięso z warzywami, sok z cytrusów do posiłku, warzywa typu papryka, pietruszka)
• Unikanie inhibitorów wchłaniania – kawa, czarna herbata, kakao, nabiał i produkty pełnoziarniste spożywane bezpośrednio przy posiłkach bogatych w żelazo mogą utrudniać jego przyswajanie.

Suplementacja żelaza

Głównym suplementem na podniesienie stężenia ferrytyny jest oczywiście suplement żelaza. Nie bierz go jednak na własną rękę ani na zapas. Żelazo potrafi obciążać żołądek, powodować zaparcia, bóle brzucha czy nudności. Poza tym, jeśli problemem nie jest sama dieta, ale np. stany zapalne jelit czy pasożyty, to samo żelazo nie zawsze rozwiązuje sprawę.

• Preparaty z żelazem (np. siarczan, glukonian, fumaran żelaza) są skuteczne, ale mogą powodować działania niepożądane (zaparcia, bóle brzucha).
• Coraz częściej stosuje się żelazo w formie chelatów lub żelazo liposomalne, które jest łagodniejsze dla przewodu pokarmowego.
• Suplementację zawsze należy prowadzić pod kontrolą lekarza lub farmaceuty, bo nadmiar żelaza może być szkodliwy.

Laktoferyna

Laktoferyna – białko naturalnie obecne m.in. w mleku matki. Działa trochę jak inteligentny „menedżer żelaza”: potrafi wiązać żelazo wtedy, gdy jest go za dużo, a w razie niedoboru – ułatwia jego wchłanianie. Co ważne, nie powoduje typowych dolegliwości żołądkowych, dlatego bywa lepiej tolerowana niż tradycyjne tabletki z żelazem.

Probiotyki

Układ pokarmowy odgrywa kluczową rolę w tym, jak dobrze wchłaniamy żelazo z jedzenia i suplementów. Jeśli jelita są w złej kondycji – np. z powodu dysbiozy (zaburzonej flory bakteryjnej), stanów zapalnych czy infekcji – żelazo wchłania się słabiej, a ferrytyna spada. Tutaj z pomocą przychodzą probiotyki – czyli „dobre bakterie”, które wspierają równowagę mikrobioty jelitowej.

Jak probiotyki mogą wpływać na ferrytynę? Niektóre szczepy (np. Lactobacillus plantarum 299v) potrafią zwiększać biodostępność żelaza z diety, szczególnie roślinnej. Probiotyki nie podnoszą ferrytyny same z siebie, ale mogą być ważnym elementem układanki, dzięki któremu suplementacja i dieta stają się skuteczniejsze.

Leczenie przyczyn niedoboru

• Diagnostyka krwawień – np. leczenie obfitych miesiączek, chorób przewodu pokarmowego.
• Leczenie chorób jelit – np. celiakii, SIBO, nieswoistych zapaleń jelit.
• Odrobaczenie – w razie wykrycia pasożytów.
• Kontrola leków – jeśli stosujesz inhibitory pompy protonowej czy NLPZ, warto omówić z lekarzem alternatywy.

Kluczowe jest to, że podniesienie ferrytyny to proces długotrwały – zwykle potrzeba kilku miesięcy właściwego leczenia i odżywiania, aby odbudować rezerwy żelaza i zauważyć poprawę w kondycji włosów.

Ferrytyna to nie tylko laboratoryjny parametr – to realny wskaźnik tego, czy organizm ma zapasy żelaza potrzebne do prawidłowego funkcjonowania. Jej prawidłowy poziom odgrywa kluczową rolę w zdrowiu włosów, ponieważ mieszki włosowe należą do struktur najbardziej wrażliwych na niedobory. Zarówno zbyt niski, jak i zbyt wysoki poziom ferrytyny może prowadzić do problemów – od osłabienia i wypadania włosów, po konsekwencje metaboliczne i zapalne.

Dlatego przy przewlekłym przerzedzaniu włosów warto sięgnąć nie tylko po kosmetyki czy suplementy „na włosy”, ale także po badania krwi. Zrozumienie roli ferrytyny pozwala działać u źródła problemu i wspierać nie tylko urodę, ale i ogólny stan zdrowia.